Zamek Dunajec w Niedzicy

Zamek w Niedzicy znajduje się w powiecie nowotarskim województwa małopolskiego. Do 1945 roku twierdza niedzicka należała do znanych rodów węgierskich. Warto podkreślić, że w 1920 roku tereny, na których usytuowany jest również omawiany obiekt, zostały przyłączone do Polski. Pomimo zmian terytorialnych, które miały miejsce w tamtym czasie, zamek w Niedzicy pozostawał jednak we władaniu Węgrów. Taki stan rzeczy miał miejsce do drugiej wojny światowej. Zamek Dunajec jest bardzo ciekawy pod względem architektonicznym. To niewątpliwie wyjątkowy i jedyny w swoim rodzaju obiekt na terenie współczesnej Polski.

Zamek w Niedzicy został wybudowany około roku 1310 przez Kokosza Berzeviczy’ego. Pierwotnie był to drewniany obiekt, który miał na celu chronić granicę pomiędzy Węgrami a Polską. Pod koniec lat dwudziestych XIV wieku zamek przeszedł we władanie Wilhelma Drugetha, który przebudował go w twierdzę murowaną. Około roku 1342 obiekt ponownie powrócił do Berzeviczych. W latach 1463-1470 zamek był w posiadaniu Emeryka Zapolyi. W wiekach późniejszych o twierdzę walczyli kandydaci do tronu węgierskiego. Zamek niedzicki najpierw został zdobyty przez zwolenników Ferdynanda Habsburga. W 1528 roku obiekt podbił Piotr Kostka dla Jana Zapolyego. Nieco później twierdza została opanowana przez rycerzy-zbójników. W 1541 roku obiekt znajdował się pod zarządem Olbrachta Łaskiego. W roku 1589 Łaski sprzedał zamek Jerzemu Horvathovi z Pławca. Horvath przyczynił się do zmodernizowania obiektu: m.in. podwyższył mury, wieńcząc je attykami, unowocześnił basztę bramną itd.

W drugiej połowie XVII na Węgrzech miały miejsce wojny wewnętrzne, zatargi oraz zamieszki. Z przerwami do roku 1776 twierdza należała do rodziny Giovanellich, którzy przebudowali gotycką kaplicę, nadając jej wygląd barokowy. Natomiast najstarsza część zamku podupadła do takiego stopnia, że nie można było już w niej mieszkać. Późniejszymi gospodarzami fortecy byli ponownie Horvathovie. Obiekt zaczął pełnić funkcje wiejskiej twierdzy magnackiej. Horvathovie przebudowali pomieszczenia mieszkalnie w zamku dolnym, przekształcając je w wielką salę balową. Znanym z urządzania hucznych zabaw był Andrzej Horvath. Twierdzę po jego śmierci przejął brat Ferdynand. Od roku 1857 rezydencją zamkową zarządzała córka Ferdynanda – Kornelia, która wyszła za mąż za Aleksego Salamona. Od tamtej pory zamek Dunajec należał zatem do rodu Salamonów. Ostatnią właścicielką Zamku Dunajec była Ilona hrabina Betlhen – żona Gezi Salamona. Hrabina doprowadziła do ładu zamek dolny, park zamkowy czy też utworzyła cmentarz rodzinny. Ilona opuściła zamek w roku 1943. Ani ona, ani jej potomkowie do twierdzy niedzickiej już nigdy na stałe nie powrócili. Po wojnie obiekt został zrabowany przez armię radziecką. W latach czterdziestych minionego wieku obiekt upaństwowiono i przekazano Stowarzyszeniu Historyków Sztuki. Od roku 1963 w jego pomieszczeniach urządzono Muzeum Zamkowe, które mieści się w zamku górnym i średnim. Z zamku w Niedzicy można podziwiać fortecę w Czorsztynie. Owe obiekty dzieli Jezioro Czorsztyńskie. Dwa zamki pełniły w przeszłości funkcje, jak już wcześniej zaznaczałem, twierdz granicznych, które chroniły rubieży dwóch sąsiadujących ze sobą państw – Węgier oraz Polski.

Współcześnie Muzeum oferuje zwiedzającym noclegi w komnatach zamkowych. Jest to niewątpliwie wyjątkowa atrakcja, która wzbudza spore zainteresowanie przybyszów. Z wieży zamkowej turysta może podziwiać także malowniczy krajobraz, który jest upiększony pasmami górskimi Gorców, Tatr oraz Pienin.

Zwiedzanie fortecy niedzickiej możliwe jest jedynie z przewodnikiem. Dla zwiedzających został udostępniony zamek górny oraz zamek średni, gdzie znajduje się muzeum i tarasy widokowe. W fortecy można obejrzeć stare kominki, meble, obrazy, drewniane stropy, dokumenty, mapy i inne, nie mniej ciekawe przedmioty. Dosyć interesująca jest sypialnia żupana. Komnaty mieszkalne pomogą turyście poznać bliżej życie codzienne zamożnych rodów minionych epok, które miały styczność z opisywanym zabytkiem.

Co ciekawe, na zamku w Niedzicy były kręcone następujące filmy: „Janosik”, „Wakacje z duchami”, „Biała dama” czy „Zemsta” na podstawie komedii Aleksandra Fredry.

Zamek w Niedzicy ma bardzo ciekawą historię. Uważam, że jest to ważny obiekt na mapie turystycznej województwa małopolskiego. Jego burzliwe dzieje zafascynują niejednego wędrownika. Forteca w Niedzicy jest doskonałym miejscem, gdzie można pożytecznie i aktywnie spędzić weekend czy urlop.

Zdjęcia i tekst Andrzej Pietruszka, 28.03.2020