Szalowa i okolice, małopolskie

Szalowa, drewniany kościół, szalejące wiatry 

Szalowa to wieś w powiecie gorlickim województwa małopolskiego, w jego wschodniej części. Miejscowość znajduje się w gminie Łużna. Do najważniejszych zabytków Szalowej należałoby zaliczyć drewniany kościół pw. Michała Archanioła oraz dwór. Zapraszam na spacer po Szalowej. Zajrzymy również do Polnej, gdzie znajduje się drewniany kościół pw. Andrzeja Apostoła. Polna sąsiaduje z Szalową. O ile Szalowa znajduje się w powiecie gorlickim, to Polna należy już do powiatu nowosądeckiego. Można więc stwierdzić, że te dwie osady leżą na granicy dwóch powiatów.

Rys historyczny Szalowej

Miejscowość leży przy linii kolejowej z Krakowa do Zagórza w województwie podkarpackim. Osada usytuowana jest nad potokiem Szalówka. Wieś ta jest jedną z najstarszych w powiecie gorlickim. Z dokumentów historycznych można dowiedzieć się, iż osada istniała już prawdopodobnie w wieku XIII. Lokowano ją na prawie niemieckim. W roku 1357, jak podają watykańskie wykazy świętopietrza, istniała tutaj parafia. O miejscowości pisał również polski dziejopisarz Jan Długosz. W jego „Liber beneficjorum” omawiana osada jest wymieniana jako Schalayewa. W przeszłości Szalowa była jedną z nielicznych wiosek, która miała prawo organizowania jarmarków. W wieku XV oraz XVI wieś należała do Szalowskich herbu Strzemię, ale od roku 1571 jej współwłaścicielem był Mikołaj Jordan. Szalowscy byli arianami, a obok swego dworu wybudowali prawdopodobnie zbór ariański. W wieku XVIII osada była ważnym ośrodkiem kulturalnym, o czym świadczy powstanie biblioteki parafialnej. W XVIII stuleciu w Szalowej istniała kapela ludowa. W wieku XIX powstała Szalowska Szkoła Powszechna, potocznie nazywaną „Trywialną”. Na początku wieku XX we wiosce utworzono Ochotniczą Straż Pożarną. Dziś Szalowa jest dość rozwiniętą miejscowością, gdyż posiada liczne sklepy, przychodnię, ośrodek kultury, szkołę czy też nowoczesny kompleks sportowy.

Nazwa wioski wzięła się prawdopodobnie od szalejących na omawianych terenach wiatrów, które były bardzo mocne i dość częste. Szalowa = szalejące wiatry.

Drewniany kościół pw. św. Michała Archanioła

Jest to barokowy XVIII-wieczny kościół o randze światowej. Na fasadzie świątyni znajduje się postać św. Michała Archanioła, który walczy z szatanem o wyglądzie smoka. We wnętrzu budowli można zobaczyć iluzjonistyczną polichromię z wieku XVIII. Wyposażenie jest barokowo-rokokowe. W kościele znajdują się ołtarze z rokokową dekoracją, rokokowe konfesjonały, ambona czy ławki. Ciekawie reprezentuje się chrzcielnica, która wykonana jest z czarnego marmuru. Wspaniale zaprojektowany jest XVIII-wieczny chór muzyczny. Inicjatorem budowy omawianego kościoła był właściciel wsi Krzysztof Jordan oraz ks. Wojciech Stefanowski, ówczesny proboszcz. Kościół szalowski jest pomnikiem historii. W okresie letnim roku 2022 obiekt można zwiedzać od czwartku do niedzieli.

Dwór w Szalowej

Dwór powstał w wieku XVIII, przebudowany w XIX stuleciu. Ostatni właściciele to Rylscy. Obecnie jest w rękach prywatnych.

Kościół pw. Andrzeja Apostoła w Polnej

Zdjęcia Andrzej Pietruszka, 27 sierpnia 2022 roku. Info na podstawie Urzędu Gminy w Łużnej oraz książki „Polska. 1000 zabytków, które musisz zobaczyć”, praca zbiorowa.