Marcyporęba – osada świętego Marcina, małopolskie

Marcyporęba to wieś w powiecie wadowickim województwa małopolskiego, w gminie Brzeźnica. Do najważniejszych zabytków tej osady należy zaliczyć drewniany kościół pw. św. Marcina, który znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa małopolskiego. Zapraszam na spacer po miejscowości.

Wieś została założona przez Radwanitów, a miało to miejsce w XIII stuleciu. Omawiane tereny w przeszłości porastały lasy. Ażeby móc zamieszkać w okolicach współczesnej Marcyporęby, trzeba było najpierw wykarczować drzewa. Ludność na dobre zaczęła zasiedlać wieś w wieku XIV. Założycielem miejscowości jest Marek Radwanita. Pierwsza wzmianka o wiosce pochodzi z 1337 roku, w tamtych czasach nazwa osady brzmiała jako „Poramba Marconis”. Zmieniała się ona na przestrzeni wieków. Dopiero w XIX stuleciu na stałe zatwierdzono dzisiejszą nazwę. O osadzie wypowiadał się również dziejopisarz Jan Długosz. W swoich kronikach uczony ten wymienia opisywaną wieś jako „Marci Porabie”. Nazwa miejscowości pochodzi prawdopodobnie od istnienia drewnianego kościoła, którego patronem był (i nadal jest) święty Marcin. To zapewne na cześć tej postaci nazwano miejscowość. Moim zdaniem drugi człon nazwy osady pochodzi od słowa „porąbać”, „rąbać” (w znaczeniu drewno). Na początku relacji wymieniałem, iż tereny te porastały gęste lasy. W związku z powyższym uważam, że wycięte drzewa m.in. przeznaczono na budowę kościoła. Drewno zostało zatem „porąbane”, czyli wycięte. Był to więc surowiec, z którego wzniesiono świątynię, a nazwano ją na cześć św. Marcina. Dwa człony „Marc” i „Poręba” połączono w jeden, które na przestrzeni lat w wyniku przekształceń językowych oczywiście trochę się zmieniały i miały nieco inne brzmienie. Dopiero w XIX stuleciu powstała na stałe nazwa „Marcyporęba”. Są to tylko moje wywody, mogę oczywiście się mylić. Taki jest tok mojego rozumowania, może niewłaściwy, za co przepraszam.

Wiadomo, że jeszcze w roku 1581 wieś należała do Radwanitów. Późniejszymi właścicielami miejscowości byli Porębscy, Dołęgowie, Radeccy, Czartoryscy, Brandysowie oraz Gorczyńscy. W północnej części wioski znajdowała się niegdyś warownia Radwanitów. Miała ona na celu chronić szlak handlowy z Krakowa na Śląsk oraz do Bramy Morawskiej. Grodzisko istniało prawdopodobnie przed XIV wiekiem. Na cześć Radwanitów nazwano główną ulicę Marcyporęby.

Kościół św. Marcina w Marcyporębie

Pompa strażacka, 1910

Informacje na podstawie strony https://malopolska.szlaki.pttk.pl/1182-pttk-malopolska-marcyporeba

Foto Andrzej Pietruszka, 2 października 2022 roku