Kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Stróżyskach, świętokrzyskie

Gotyk na Ponidziu

Stróżyska to wieś w powiecie buskim województwa świętokrzyskiego, w gminie Nowy Korczyn. Najważniejszym zabytkiem omawianej miejscowości jest gotycki kościół pw. Wniebowzięcia NMP. Stróżyska są niewielką osadą, przynależą do pięknego regionu, jakim jest właśnie Ponidzie. Jest to wyjątkowa kraina w Polsce, która posiada nie tylko doskonałe walory przyrodnicze, ale też kryje liczne perełki architektoniczne. Jedną z nich jest kościół w Stróżyskach. Jest to gotycka budowla, która mocno wpisała się w miejscowy krajobraz. Wieża tego kościoła widoczna jest z kilku kilometrów. Otóż parafia w omawianej osadzie powstała około roku 1326. W 1378 roku Pakosław Pakosławic herbu Półkozic (również założyciel miasta Rzeszów), zaufana osoba króla Kazimierza Wielkiego, postanowił o budowie obronnego kościoła, który miał strzec szlak handlowy do Krakowa. Była to pierwotnie niewielka budowla. Warto też nadmienić, że nazwa miejscowości pochodzi od słowa „stróżownia” lub „strażnica”. Osada miała pełnić zatem funkcję obronną, w tym przypadku chronić szlak do stolicy. Jan Długosz w swoich kronikach pisał, iż we wsi w XV stuleciu funkcjonowała szkoła, karczma, szpital oraz dom dla wikariuszy. Świadczy to o tym, iż osada odgrywała ważną rolę w średniowieczu.

W XIV stuleciu kościół rozbudowano dzięki dziedzicowi wsi Michałowi. Omawiana budowla powstała z jasnego kamienia, który pochodził z okolicy. W literaturze przedmiotu można doczytać się, iż po 1610 świątynia miała status konsekrowanej. Na przestrzeni dziejów obiekt nie ulegał jakimś poważnym zniszczeniom. Tylko wieżę częściowo obniżono, ponieważ w jej konstrukcji pojawiły się zauważalne pęknięcia. W latach 1895-96 świątynię przebudowano w stylu neogotyckim. Dopiero druga wojna światowa przyniosła poważne zniszczenia. Mniejsza wieża (było kiedyś dwie!) kościoła uległa rujnacji w wyniku licznych ostrzałów. Ze zniszczeń już jej nie podniesiono. W latach 1944-45 świątynię odnowiono.

Świątynia posiada dwie kaplice boczne. W wieży kościoła znajduje się tablica erekcyjna z wieku XIV. Kościół przyozdobiono sklepieniem krzyżowo-żebrowym.

Obecnie kościół jest odnawiany. We wnętrzu świątyni pracują konserwatorzy, którzy nadają niedawno odkrytym gotyckim malowidłom nowy blask. Owe freski datowane są na wiek XIV. Dużą wartość ma malowidło, które przedstawia Drzewo Życia. Inne odkryte freski ukazują postać Maryi, herb królowej Jadwigi oraz Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Podczas mojej wizyty tych malowideł nie widziałem, ponieważ były zasłonięte rusztowaniami. Zastałem też pracujących konserwatorów. Jedyne malowidło, które udało mi się zobaczyć to to, które przedstawia św. Krzysztofa, który niesie na ramieniu małego Jezusa. W obiekcie można zobaczyć liczne epitafia, jak również późniejsze malowidła. Prace finansuje powiat buski województwa świętokrzyskiego, sponsorzy prywatni oraz ministerstwo kultury. Odnowa malowideł ma potrwać kilka lat. Tę świątynię warto restaurować, bo jest prawdziwą perełką.

Wnętrze posiada dwa neogotyckie ołtarze boczne oraz kilka barokowych. Ołtarz główny jest barokowy. Drzwi, które prowadzą do zakrystii są gotyckie. Drzwi wejściowe do świątyni są także gotyckie. Na ścianach zewnętrznych kościoła można zobaczyć herby.

Gotyckie malowidło, które przedstawia św. Krzysztofa i małego Jezusa

Sklepienia

Ołtarz główny

Zegary słoneczne

W literaturze przedmiotu można doczytać się, iż w Stróżyskach znajdują się najstarsze zegary słoneczne w Polsce. Są one datowane na wiek XIV-XV. Owe zegary można zauważyć na ścianie zewnętrznej.

Kościół w Stróżyskach to niewątpliwie wyjątkowy obiekt na mapie woj. świętokrzyskiego oraz Polski. Budowla posiada ciekawą i długą historię. Warto zobaczyć tę świątynię na własne oczy. Jest przepiękna!

Info na podstawie strony https://radiokielce.pl/1173011/najstarsze-zegary-sloneczne/ oraz artykułu „W Stróżyskach się dzieje”, jego autorką jest Agnieszka Dziarmaga. Tekst ukazał się w czasopiśmie „Niedziela”, nr 10/6 III 2022/dodatek regionalny kielecki.

Foto Andrzej Pietruszka, 18.10.2024 rok.