Koło, wielkopolskie

W roku 2022 obchodzona jest 660. rocznica lokacji miasta Koło

Koło – kazimierzowskie miasto

Panorama Koła

Krótka historia miasta

Koło to miasto w centralnej Polsce, w województwie wielkopolskim, jest siedzibą powiatu oraz gminy. 18 lipca 1862 roku król Kazimierz Wielki lokował miasto na prawie magdeburskim, a więc w roku 2022 obchodzimy 660. rocznicę nadania osadzie praw miejskich. Miejscowość położona jest nad rzeką Warta. W przeszłości miasto odgrywało bardzo ważną rolę w życiu politycznym Polski. To właśnie w Kole król Władysław Jagiełło postanowił mocą uchwały o wojnie z Krzyżakami. W mieście odbywały się zgromadzenia szlachty wielkopolskiej. Były to tak zwane sejmiki. Zygmunt August nadał Kołu prawo wyboru własnego samorządu. W wieku XVI miasto posiadało liczne cechy rzemieślnicze. Miejscowość mocno ucierpiała podczas potopu szwedzkiego. Pod miastem stacjonowało aż 34 000 żołnierzy króla Szwecji Karola Gustawa. W wieku XVIII Koło było jednym z większych miast ówczesnego powiatu konińskiego. Po rozbiorach miejscowość była pierwotnie zarządzana przez Prusy, później zaś znalazła się w Księstwie Warszawskim. W roku 1815 roku utworzono Królestwo Polskie. Koło znalazło się w guberni kaliskiej, formalnie zależnej od Rosji. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Koło było w składzie województwa łódzkiego. Krótko przed drugą wojną światową miasto wcielono do województwa poznańskiego. Od roku 1999 jest częścią województwa wielkopolskiego z główną siedzibą w mieście Poznań. Koło znajduje się we wschodniej jego części, nieopodal granicy administracyjnej z województwem łódzkim.

W Kole działa Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska. Jej produkty można nawet kupić w Krakowie! Na obrzeżach miasta są wypasane krowy, to zapewne one „dostarczają” mleko do mleczarni 🙂

Pochodzenie nazwy miasta

Jest kilka wersji pochodzenia nazwy miasta:

1. Pierwsza wersja wskazuje na to, iż nazwa miasta pochodzi od zakola rzeki Warta, która właśnie na obrzeżach osady zmienia kierunek z północnego na zachodni;
2. Według drugiej hipotezy nazwa miejscowości pochodzi od „kół”, czyli wieców starszyzny rodowej. W okresie późniejszym były to tak zwane sejmiki kolskie. Miasto w ówczesnej Polsce pełniło bardzo ważną rolę i było znane z posiedzeń publicznych, tzw. „kół”;
3. Trzecia wersja dotyczy wydarzenia związanego z postacią króla Kazimierza Wielkiego, który powozem przejeżdżał przez jedną z osad nad Wartą (późniejsze Koło). Legenda głosi, iż od wozu nagle odleciało koło. Mieszkańcy miejscowości byle na tyle uprzejmi, że pomogli na nowo zamontować koło do pojazdu zaprzęgowego, którym poruszał się władca. Historycy twierdzą, iż jest to bardziej opowiastka.

Spostrzeżenia

Koło położone jest nad malowniczą rzeką Warta. W miejscowości można zwiedzić zabytkowe kościoły, spichlerz, rynek z ratuszem czy Muzeum Ceramiki. W Gozdowie obok Koła znajduje się zamek kazimierzowski. Dziś są to ruiny, które świadczą o tym, że omawiane tereny były pilnie strzeżone przez twierdzę wybudowaną przez jednego z najbardziej znanych polskich władców. Koło zwiedziłem w sierpniu 2022 roku. Była piękna pogoda. Będąc przy zamku można podziwiać łąki, na których wypasają się krowy (bardzo rzadkie widoki dziś). Tuż obok płynie rzeka Warta, w której pragnienie koi bydło. Za moimi plecami znajdowała się tajemnicza warownia, zbudowana z czerwonej cegły. Uroku dodaje jej wysoka, okrągła wieża. Obok zamku rośnie gruszka, a jej przepyszne owoce świadczą o tym, że jesień tuż-tuż. Jak szedłem drogą do zamku, to towarzyszył mi czarny kot, być może był to tajemniczy stróż kolskiego zamczyska. Nie był chętny do pozowania do zdjęć, w sumie nie dziwie się, nie chciał zdradzać swoich najskrytszych kocich tajemnic. Z zamku można podziwiać panoramę miasta. W oczy rzuca się wieża ratuszowa oraz strzelista fasada gotyckiego kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego. Otaczająca przyroda, a szczególnie zieleń, zapierają dech w piersiach. Wycieczkę do Koła uważam za udaną. Zapraszam na spacer po mieście.

Zabytki w Kole

Kościół ewangelicki z roku 1882, neogotyk

Pastorówka, czyli dawna plebania parafii ewangelickiej, 1903

Przez jakiś czas funkcjonowała tam biblioteka, obecnie budynek stoi pusty. Pastorówka znajduje się obok kościoła ewangelickiego.

Spichlerz w Kole

Niegdyś magazynowano w nim zboże, które następnie transportowano rzeką Warta do Prus. Budowla powstała w I poł. XIX stulecia. Obiekt nie jest dostępny dla turysty. Spichlerz usytuowany jest nieopodal Warty. Podobnych obiektów w Kole było ongiś dużo więcej. Do dziś zachował się tylko jeden spichlerz, można go zobaczyć na zdjęciach poniżej.

Rynek i ratusz

Pod koniec lat osiemdziesiątych XX wieku zawaliła gotycka wieża ratusza. W okresie późniejszym odbudowano ją w stylu klasycystycznym. Podczas owej katastrofy budowlanej uszkodzeniu uległa jedna z kondygnacji ratusza (spadła na nią wieża).

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Kole, II połowa XIV wieku, świątynia wielokrotnie przebudowywana i dobudowywana

Budowlę polecił zbudować król Kazimierz Wielki. Jest to gotycka budowla, z charakterystyczną strzelistą fasadą. Nie ma możliwości zwiedzenia obiektu, tylko zza krat można coś tam zobaczyć, ale w bardzo ograniczonej perspektywie. Na dodatek jeszcze wisi tabliczka „Zakaz fotografowania”. Nie świadczy to dobrze o parafii, która jak gdyby zamknęła się na wiernych oraz zwiedzających. No cóż, mam nadzieję, że kiedyś to się zmieni. A zabytek jest klasy zerowej.

Kościół i klasztor bernardynów

Kościół pochodzi z wieku XVIII, jest to budowla późnobarokowa;

Klasztor wybudowano w XV wieku, pierwotnie gotycki, wielokrotnie przebudowywany;

Ze zwiedzaniem tej świątyni jest tak samo, jak z poprzednią. Tylko przez kratę!

Urząd miasta

Willa Sejmik, dawna posiadłość Henryka Fiałkowskiego (kolski działacz społeczny oraz lekarz)

Zamek kolski w Gozdowie

Warownia administracyjnie znajduje się we wsi Gozdów (graniczy bezpośrednio z Kołem), ale potocznie używana jest nazwa „Zamek w Kole” bądź „Zamek kolski”. Obiekt zaczęto budować na polecenie króla Kazimierza Wielkiego, a miało to miejsce w połowie XIV stulecia. Budowlę wzniesiono na zachodnim brzegu Warty. Warownia miała na celu chronić Wielkopolskę przed Krzyżakami. Jest to obiekt na planie prostokąta. Nad ruinami góruje cylindryczna wieża. W roku 1452 w omawianym zamku Kazimierz Jagiellończyk spotkał się ze Związkiem Pruskim. Podczas owego posiedzenia postanowiono wszcząć bunt przeciwko Zakonowi Krzyżackiemu. W wiekach następnych twierdza zaczęła podupadać. Budowla ucierpiała podczas potopu szwedzkiego. Zamek jest obecnie w stanie ruiny. Będąc przy obiekcie w sierpniu 2022 roku zauważyłem ekipę remontową, która pracowała nad zabezpieczaniem murów przed dalszą degradacją. Cieszy to, że władzom miasta nie jest obojętny ten wspaniały zabytek.

Na zamku niedawno były prowadzone prace archeologiczne. Pod poniższym linkiem można poczytać co nieco o nich:

MTC w Kole zaprasza na wystawę „ODKRYCIA ARCHEOLOGICZNE NA ZAMKU KRÓLEWSKIM W KOLE”

Muzeum Ceramiki

Miasto Koło słynie również z wyrobów z ceramiki. Dzieła te eksponowane w Muzeum Ceramiki. Nie miałem, niestety, możliwości zwiedzenia owego muzeum, gdyż miałem ograniczony czas na eksplorację miasta. Z Koła do drugiej stolicy Polski to około czterysta kilometrów. W siedzibie tej instytucji można również obejrzeć odkrycia archeologiczne na zamku w Kole, informacja o nich w linku powyżej.

Dworzec kolejowy w Kole

Budowla przypomina staropolski dwór. Obiekt jest przepiękny!

Zdjęcia Andrzej Pietruszka, środa 10 sierpnia 2022 roku, info na podstawie Wikipedii, strony Urzędu Miejskiego w Kole, książki „Polska. 1000 zabytków, które musisz zobaczyć” (praca zbiorowa).