Zbyszyce – zatopiona wieś, małopolskie

Zbyszyce to niewielka wieś w powiecie nowosądeckim (Nowy Sącz) województwa małopolskiego, w gminie Gródek nad Dunajcem. Osada znajduje się na wschodnim brzegu Jeziora Rożnowskiego. Zbyszyce usytuowane są około 10 kilometrów na północ od Nowego Sącza. Nazwa miejscowości pochodzi od imienia Zbysz. Właścicielami osady od XIII do XVI stulecia byli Kępińscy herbu Niesobia. Pierwsze wzmianki o zbyszyckiej parafii pochodzą z roku 1326.

O Zbyszycach pisał również znany dziejopisarz Jan Długosz. Z jego zapisków wynika, iż pierwotnie w osadzie istniał drewniany kościół w stylu gotyckim. Później zaś wzniesiono nową murowaną świątynię, która dotrwała do dnia dzisiejszego. W roku 1416 miała miejsce lokacja wsi na prawie magdeburskim.

Dzieje Zbyszyc związane są z następującymi rodami: Kępińskimi, Stadnickimi, Szujskimi, Lubiczami, Jordanami czy też Langerami. W historii osady zapisał się także kardynał Zbigniew Oleśnicki. W przeszłości Zbyszyce przeżywały lepsze i gorsze chwile. Osadę dotykały powodzie, pożary, najazdy czy wojny. W 1813 roku Zbyszyce nawiedziła powódź, która zniszczyła większą część osady. Druga powódź miała miejsce w roku 1934, właśnie wtedy została zatopiona ta część wioski, w której znajdował się rynek. Tragiczne wydarzenia ominęły jedynie miejscowy kościół oraz dwór. Te dwa obiekty znajdują się na pagórku, co pozwoliło zapewne uchronić je od zagłady. Miejscowość, która niegdyś liczyła około 3000 tysięcy osób, dziś ma niespełna 300 mieszkańców. Powodzie pozbawiły ludzi domostw, co skutkowało tym, że trzeba było szukać nowego miejsca do egzystencji. Większość mieszkańców musiała na zawsze opuścić rodzinne Zbyszyce. Historia omawianej wioski mówi nam, że woda może dawać życie, pożywienie, pracę, ale również siać spustoszenie i niepokój.

Jak wcześniej pisałem, w osadzie istniał rynek. Świadczy to o tym, że Zbyszyce posiadały prawa miejskie. Dziś jest to wieś, która swą świetność ma zdecydowanie za sobą. A z drugiej strony, Zbyszyce to wieś o bogatej i wyjątkowej historii.

W przeszłości mieszkańcy osady zajmowali się rybołówstwem, rzemiosłem, rolnictwem oraz handlem. Przed drugą wojną w Zbyszycach wypoczywali ludzie nauki oraz kultury. Wieś otoczona jest malowniczą przyrodą, co niewątpliwie sprzyja dobremu wypoczynkowi przybyszy. Miejscowość ma doskonałe walory turystyczne.

Miejscowość znajduje się trochę na uboczu drogi, którą łączy Nowy Sącz z Tarnowem. Do Zbyszyc można dostać się własnym środkiem transportu czy też autobusem relacji Nowy Sącz-Tropie (trzeba wysiąść na przystanku Zbyszyce Las, a potem na piechotę przemierzyć około 3 km do centrum opisywanej osady, gdzie znajdują się najważniejsze budowle).

Gotycki kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła

Obiekt powstał w wieku XV, a jego fundatorem był biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki. W latach 1565 – 1596 świątynia była użytkowana przez arian (radykalny odłam reformacji w Polsce, związany z ewangelikami, stał w opozycji wobec katolicyzmu). 11 marca 2003 kościół został strawiony przez pożar. Spłonęły organy, strop, dach oraz drewniana dzwonnica, która przylegała do kościoła. Obecnie świątynia jest w jakimś stopniu odnowiona oraz odrestaurowana, chociaż potrzeba jest jeszcze wiele środków finansowych, ażeby doprowadzić budowlę do dawnej świętości. Jednym słowem, dotychczasowe prace sprawiły, iż obiekt może dalej służyć wiernym. Obecnie trwa remont muru, który otacza opisywany kościół. W niektórych miejscach gołym okiem widać jego pęknięcia. Nad parafią w Zbyszycach pieczę sprawuje Zgromadzenie Ducha Świętego, które prosi o wsparcie finansowe prac, mających na celu dalsze kontynuowanie renowacji świątyni, jak również zabezpieczenie muru, który otacza ją. Każdy, nawet najmniejszy grosz, może pomóc zachować ten przepiękny gotycki kościół oraz jego otoczenie dla przyszłych pokoleń. Na stronie parafialnej można odnaleźć informacje o koncie, na które można przelewać środki pieniężne na rzecz prac renowacyjnych świątyni (strona parafialna https://zbyszyce-wiz.diecezja.tarnow.pl/#start). Jak wynika z opowiadań brata Hieronima Majki, Ministerstwo Kultury w roku 2022 nie przyznało pieniędzy na prace remontowe świątyni. W związku z powyższym, bracia duchacze proszą osoby prywatne o wsparcie pieniężne, które pomogłoby uchronić obiekt przed dalszą degradacją. Parafia zbyszycka jest nieliczna i nie jest w stanie samodzielnie sfinansować prace remontowe.

Dane kontaktowe:

Parafia Rzymskokatolicka pw. Św. Bartłomieja w Zbyszycach

Zbyszyce 29

33-318 Gródek nad Dunajcem

Rachunek bankowy: 61 1240 1558 1111 0000 0847 0885

telefon kontaktowy: 664 022 668

Zdjęcia świątyni 

Kościół pełnił również funkcje obronne, otwór, który można podziwiać powyżej, służył do obserwowania wroga. W razie konieczności przez tę szparę można było także strzelać do nieprzyjaciela.

Dwór z przełomu XVIII i XIX stulecia, obecnie Dom Opieki Społecznej 

Widoki na okolicę

Ruiny szkoły w Zbyszycach 

Jedną z atrakcji Zbyszyc jest Winnica Gródek. Na pagórkach są posadzone krzewy winogronowe, które wyglądają przepięknie. W omawianej Winnicy turyści mogą również zakupić wino. Warto przyjechać do Zbyszyc, jest tam przecudnie!

Zdjęcia Andrzej Pietruszka, 9 lipca 2022. Informacje na podstawie tablicy w Zbyszycach, strony parafialnej i Wikipedii.