Szamotuły, wielkopolskie

Szamotuły i samotny tułacz

Dziś przenosimy się do Szamotuł niedaleko Poznania. Jest to miasto powiatowe, które zamieszkuje około dziewiętnaście tysięcy osób. Szamotuły znajdują się nad rzeką Samą i są jednym z głównych centrów folkloru wielkopolskiego. Wart uwagi jest strój szamotulski, który dotrwał do dziś w prawie niezmienionej formie. Szamotuły znajdowały ongiś w nieco w innym miejscu, prawdopodobnie około 2,5 kilometra od dzisiejszego centrum. Tamta osada została lokowana w XIII stuleciu. Pierwsza wzmianka o tym wielkopolskim grodzie pochodzi zatem z 1231 roku. Stare Szamotuły ucierpiały podczas wojny domowej pomiędzy Grzymalitami a Nałęczami. Nowe miasto powstało mniej więcej w drugiej połowie XIV stulecia. W początkowym okresie istnienia odrodzonych Szamotuł, były one własnością Nałęczów Szamotulskich. Nieco później część grodu znalazła się we władaniu Górków. Oba te rody przyczyniły się do rozwoju miasta. Warto też dodać, że w dobie renesansu to właśnie z Szamotuł pochodziła największa liczba żaków na Akademii Krakowskiej. W omawianej osadzie powstał również jeden z najstarszych zachowanych listów miłosnych. Miasto to było ważnym ośrodkiem działalności braci czeskich, którzy założyli tam pierwszą w Wielkopolsce drukarnię. Warto także nadmienić, iż z Szamotuł pochodził Wacław Szamotulczyk – kompozytor nadworny króla Zygmunta Augusta. W roku 1840 w mieście powstało Towarzystwo Zbieraczów Starożytności Krajowych, które można uznać za pierwsze towarzystwo archeologiczne w Polsce.

Nazwa miasta pochodzi prawdopodobnie od zasadźcy, który „SAMOTNIE TUŁAŁ SIĘ” (SAMOTUŁY) i trafił na tereny, gdzie znajdują się obecnie Szamotuły.

Szamotuły to ciekawe miasto. Do najważniejszych zabytków opisywanej osady należy zaliczyć gotycką kolegiatę, zamek i basztę oraz barokowy kościół.

Zapraszam na spacer po zabytkach Szamotuł!

Kolegiata MB Pocieszenia i św. Stanisława

Jest to najstarszy i najcenniejszy zabytek Szamotuł. Świątynia została wzniesiona w latach 1423-31. Powstała ona na miejscu wcześniejszej, drewnianej budowli sakralnej. Kościół ten został rozbudowany na początku XVI stulecia z inicjatywy Łukasza Górki.

We wnętrzu omawianego kościoła znajduje się gotycki krucyfiks z około 1370 roku. Jest on umieszczony na belce tęczowej. Warto też zwrócić uwagę na renesansowy nagrobek podskarbiego koronnego Jakuba Rokossowskiego. Został on wykonany w 1580 roku. Ów nagrobek jest autorstwa Hieronima Canavesiego, który był włoskim artystą. W ołtarzu znajduje się obraz „Zdjęcie z krzyża”. Dzieło to wykonał włoski malarz Luki Giordano. W kolegiacie szamotulskiej jest też wieczna lampa, którą podarował król Jan Kazimierz. Omawiana kolegiata jest też miejscem czci obrazu MB Pocieszenia Szamotuł Pani. Jest to ruska ikona, której powstanie datuje się na wiek XVII. Opisywana świątynia posiada piękne witraże, lecz najbardziej spodobało mi się zjawiskowe sklepienie gwieździste. Zrobiło ono na mnie duże wrażenie.

Zamek i Baszta Halszki

Zamek został wzniesiony na początku XVI stulecia przez Nałęczów Szamotulskich. Natomiast wcześniej nadmieniany tutaj Łukasz Górka rozbudował go. W sieni zamku umieszczono płytę fundacyjną. W czasach współczesnych w budowli mieści się muzeum. Gromadzi ono dość duży zbiór ikon. Wnętrza budowli odzwierciedlają dwa style: renesans i wczesny barok.

System obronny zamku reprezentuje Baszta Halszki. Pełniła one pierwotnie funkcję wieży bramnej. W okresie późniejszym urządzono w niej mieszkania. W latach 1559-73 w baszcie tej była więziona księżniczka Elżbieta Ostrogska zwana Halszką (urodzona w Ostrogu na Wołyniu). Podobno jej duch często nawiedza szamotulską warownię.

Zespół klasztorny Franciszkanów Reformatów i kościół Św. Krzyża, XVII wiek

Rynek w Szamotułach

Budynek neogotyckiej poczty

Dworzec kolejowy

Warto przyjechać do Szamotuł!!!

Zdjęcia Andrzej Pietruszka, 30 kwietnia 2023 r.

Informacje o Szamotułach:

  • Ulotka informacyjna „Weekend w Szamotułach i Wronkach” (wydana przez województwo wielkopolskie);
  • Książka „1000 zabytków, które musisz zobaczyć”, praca zbiorowa, Bielsko-Biała 2016, 2017;
Autor: Andrzej Pietruszka