Pałac Biskupa Erazma Ciołka w Krakowie

Pałac Biskupa Erazma Ciołka jako oddział Muzeum Narodowego w Krakowie

Jednym z ciekawszych miejsc w Krakowie jest pałac biskupa Erazma Ciołka, w którym obecnie znajduje się oddział Muzeum Narodowego. Budowla mieści się w ścisłym centrum miasta, nieopodal Wawelu. W pomieszczeniach pałacu możemy w dużej mierze zobaczyć eksponaty, które związane są z sakralnym dziedzictwem regionu małopolskiego. Niektóre elementy wystawy pochodzą z innych części kraju. Omawiana instytucja gromadzi gotyckie ołtarze, figury, obrazy, rzeźby, kamienne płyty itp. W muzeum jest też wiele eksponatów, które powstały w późniejszych epokach. Warto też zaznaczyć, że w kolekcji omawianej instytucji są również zabytki, które pochodzą zza granicy. Należałoby tutaj wymienić takie kraje, jak Ukrainę, Rumunię czy Serbię.

Ekspozycje są podzielone na trzy części:

• dziedzictwo materialne chrześcijaństwa zachodniego (na przykład katolicyzmu);
• dziedzictwo materialne chrześcijaństwa wschodniego (na przykład prawosławia czy kościoła greckokatolickiego, czyli dziedzictwo cerkiewne);
• kamienne rzeźby oraz fragmenty archeologiczne, które pochodzą z budowli świeckich oraz sakralnych. W dużej mierze są to kopie, ale znaleźć też można i oryginały;

Zanim przejdę do omawiania poszczególnych części ekspozycji muzeum, to jednak w pierwszej kolejności chciałbym nadmienić kilka słów o samym pałacu biskupa Erazma Ciołka. Zapraszam więc na wirtualny spacer po Muzeum.

Historia budowli

• Pałac wzniesiono w latach 1503-1505. Jego fundatorem był biskup płocki Erazm Ciołek. Był on też kanonikiem wileńskim oraz krakowskim, jak również sekretarzem króla Aleksandra Jagiellończyka. Ciołek urodził się w Krakowie, pobierał też nauki w Akademii Krakowskiej. Była to niezwykle utalentowana osoba, która pięła się w bardzo szybkim tempie po szczeblach kariery duchownej. Zmarł w roku 1522;
• Pałac ten był w przeszłości jedną z najokazalszych budowli w mieście Kraka. W literaturze przedmiotu można doczytać się, że ustępował jedynie Wawelowi, z którym de facto do tej pory sąsiaduje;

• Po śmierci fundatora budowla była kilkakrotnie powiększana;

• Nie ominął pałacu najazd szwedzki. W okresie późniejszym budowlę odnowiono;
• W XIX stulecie budynek był użytkowany przez różnorakie urzędy państwowe, przez co utracił on cechy budowli o charakterze rezydencjonalnym;

• W roku 1996 obiekt przekazano Muzeum Narodowemu w Krakowie. W latach 1999-2006 przeprowadzono gruntowny remont budowli, co pozwoliło przywrócić jej chociaż w pewnym stopniu dawną świetność;

• Pałac Biskupa Erazma Ciołka jest budowlą gotycką;
• Budowla mieści się przy ulicy Kanoniczej 17;

Przejdę teraz do omawiana poszczególnych ekspozycji muzealnych.

I część: Sztuka Dawnej Polski XII-XVIII wiek, w dużej mierze są to katolickie rzeźby, figury itp.

• W tej części ekspozycji zwiedzający w pierwszej kolejności może zobaczyć romańskie kamienne rzeźby. Należałoby tutaj wymienić gryfa (jest to mitologiczne zwierzę, będące połączeniem orła i lwa) z kościoła w Czchowie (o tym kościele pisałem w jednej z poprzednich relacji, zakładka *małopolskie*), lwa z XII wieku, który został wykonany z piaskowca czy też lwa z XIII wieku o dwóch tułowiach z opactwa mogilskiego (obecnie dzielnica Nowa Huta);

• Następnie znajdują się eksponaty, które związane są ze sztuką gotycką;

• Sztuka epoki baroku;

• W jednej z następnych sal są prezentowane zabytki, które związane są ze staropolskimi zwyczajami pogrzebowymi. Głównym dziełem w tej części wystawy jest tryptyk, który ukazuje scenę Zaśnięcia Marii Panny z około 1521 roku. Zdjęcie zabytku poniżej.

• W sali obok na zwiedzającego czekają obrazy, na których można m.in. zobaczyć Zygmunta Augusta czy Augusta III Sasa, króla Polski;
• W ostatniej sali znajdują się portrety osób, które pełniły ważne funkcje w I Rzeczypospolitej. Wart uwagi jest obraz autorstwa Narcyza Daszkiewicza „Przesłuchanie nuncjusza w czasie elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego” z wieku XIX. W tej sali kończymy zwiedzanie pierwszej części muzealnej ekspozycji;

Część II: Sztuka cerkiewna

Część III: Ekspozycja studyjna „Kraków na wyciągnięcie ręki. Rzeźba architektoniczna w oryginalnych kamiennych i zabytkowych odlewach gipsowych”

• W broszurce informacyjnej, którą można zakupić bezpośrednio w Muzeum widnieje adnotacja, iż „…na ekspozycję składa się dwojakiego rodzaju materiał. Jest tu przeszło sto kamiennych rzeźb i fragmentów architektonicznych. Często są one jedynymi pozostałościami po nieistniejących budowlach sakralnych i świeckich. W innych wypadkach zostały zastąpione w murach tych budowli przez kopie. Te przedmioty, tworzące muzealne lapidarium, pomieszczono w dwóch piwnicach pod zachodnim skrzydłem Pałacu, a ponadto stanowią one dekorację wewnętrznego i zewnętrznego dziedzińca…”.

• Ekspozycja w pałacu biskupa Erazma Ciołka jest niezwykle ciekawa. Jest na prawdę co zwiedzać. W dzisiejszym artykule oczywiście nie wymieniłem całej kolekcji zabytków, które znajdują się w tym budynku muzealnym. Dlatego warto przyjść osobiście i zobaczyć je na żywo. A kto nie ma takiej możliwości, to dzisiejszy artykuł, tak myślę, pomoże zapoznać się ze zbiorem (chociaż częściowo), który gromadzi to muzeum. Czy każdego zainteresuje opisywana ekspozycja muzealna? Myślę, że nie. Jest ona adresowana w pierwszej kolejności do tych osób, które fascynują się sztuką sakralną. Nie każdy interesuje się takimi rzeczami. Dla mnie osobiście muzeum to jest bardzo wyjątkowe. Dzięki zabytkom, które zostały zgromadzone w tej instytucji, można przenieść się w stare, zamierzchłe czasy. Ciekawie zaprezentowana jest sztuka gotycka, której jestem wielbicielem. Nie mniej interesująca jest sztuka cerkiewna, tym bardziej, że niektóre ikony pochodzą z terenów, które są bardzo mi bliskie. Kamienne rzeźby, które są zgromadzone w piwnicach, też fascynują. Każdy ich szczegół można zobaczyć z bliska. Widać na nich staranną i mozolną pracę rzeźbiarzy, którzy żyli i tworzyli przed wiekami. Ja osobiście polecam to muzeum, a kto jeszcze w nim nie był, to niech go zwiedzi. Myślę, że warto.
• Pisząc artykuł, posiłkowałem się przewodnikami, które zakupiłem w omawianej tutaj instytucji muzealnej. Wydane one zostały przez Muzeum Narodowe w Krakowie:

1. Przewodnik „Ekspozycja studyjna „Kraków na wyciągnięcie ręki. Rzeźba architektoniczna w oryginalnych kamiennych i zabytkowych odlewach gipsowych” autorstwa Wojciecha Marcinkowskiego, Kraków, 2022;
2. Przewodnik „Galeria „Sztuka cerkiewna dawnej Rzeczypospolitej” autorstwa Mirosława Piotra Kruka, Kraków, 2022;
3. Przewodnik „Galeria „Sztuka dawnej Polski. XII-XVIII wiek” autorstwa Wojciecha Marcinkowskiego oraz Tomasza Zauchy, Kraków, 2022;

• W powyższych przewodnikach poszczególne części wystaw zostały zaprezentowane bardzo szczegółowo. Warto z tymi publikacjami zapoznać się.

Zdjęcia Andrzej Pietruszka, 26.11.2022 roku