Olsztyn Jurajski, śląskie

Na Szlaku Orlich Gniazd

Olsztyn Jurajski i szopka betlejemska

Olsztyn (Jurajski) to miasto w powiecie częstochowskim województwa śląskiego, jest siedzibą gminy Olsztyn. Osada usytuowana jest około 15 km na południowy wschód do Częstochowy. Miejscowość znajduje się na tak zwanym Szlaku Orlich Gniazd, a jej najważniejszym zabytkiem jest XIV-wieczny zamek. W latach 1488-1870 osada posiadała prawa miejskie. Przywrócono je dopiero w roku 2022. Warto też podkreślić, że Olsztyn jest częścią historycznej Małopolski. Reforma administracyjna z roku 1999 sprawiła, że omawiane tereny zostały włączone w struktury województwa śląskiego. Należałoby dodać jeszcze, iż nadmieniany obszar nigdy nie należał do Śląska. Zapraszam więc na spacer po Olsztynie (Jurajskim).

Dziś będziemy odkrywać Jurę Krakowsko-Częstochowską, której częścią jest bohater dzisiejszego artykułu, czyli Olsztyn koło Częstochowy. Jest to kraina królów polskich, ważnych wydarzeń oraz skał. Często jest używana nazwa Olsztyn Jurajski, zapewne w celu odróżnienia od stolicy województwa warmińsko-mazurskiego, czyli Olsztyna. W Polsce mamy zatem Olsztyn „południowy” (województwo śląskie) oraz „północny” (województwo warmińsko-mazurskie).

Zamek w Olsztynie

Omawiany zamek został wzniesiony w XIV stuleciu na wapiennej skale. Nazwa miasta wywodzi się od niemieckiego słowa „hohlstein”, co w tłumaczeniu na język polski oznacza „dziurawy kamień”. Warto dodać, że zamek olsztyński był jednym z ważniejszych obiektów obronnych w średniowiecznej Polsce. Do budowy warowni użyto kamienia wapiennego. Najstarszą część twierdzy stanowi tak zwany zamek wysoki wraz z kamienną wieżą, często nazywaną stołpem. W XV stuleciu trochę ją podwyższono, używając do tego celu czerwonej cegły. Co ciekawe, architekci tej warowni, potrafili umiejętnie wykorzystać jaskinie, które przekształcono w piwnice. W czasach Kazimierza Wielkiego w omawianym zamku więziono Maćka Borkowica, który był zbuntowanym wojewodą wielkopolskim oraz rabusiem. Przez 40 dni konał on w okropnych męczarniach bez jedzenia i picia. W 1370 roku Olsztyn oraz Ziemię Wieluńską otrzymał Władysław Opolczyk. Niebawem utracił jednak ten obszar na rzecz Władysława Jagiełły. W roku 1587 twierdzę olsztyńską chciał zdobyć Maksymilian Habsburg. Obroną zamku dowodził Kacper Karliński. Według licznych opowieści, najeźdźca był bardzo podstępny, ponieważ udało mu się nawet porwać syna Karlińskiego. W ten sposób nieprzyjaciel chciał wymusić oddanie zamku w zamian za uwolnienie potomka głównodowodzącego obroną warowni. Karliński nie poszedł na tę propozycję, a jego żołnierze skutecznie odparli najazd wrogów. Cena utrzymania zamku była bardzo wysoka, gdyż w tej potyczce niefortunnie zginął syn Karlińskiego. Historycy twierdzą, że został on zabity od pocisku, który wystrzelił sam ojciec. W roku 1656 twierdzę zniszczyli Szwedzi. W latach 20. XVIII stulecia materiał z murów zamku był użyty do budowy kościoła parafialnego. W latach 60. ubiegłego wieku olsztyńską twierdzę zabezpieczono jako trwałą ruinę. Wstęp na zamek jest zazwyczaj płatny. W listopadzie br. można było wejść na teren olsztyńskiej twierdzy „za friko”. Zapewne jest to spowodowane tym, że obecnie znajdujemy się poza sezonem turystycznym, co może tłumaczyć powyższą sytuację. Przebywając na terenie olsztyńskiej warowni zauważyłem pracowników, którzy zabezpieczali ją przed dalszą rujnacją.

Barokowy kościół pw. św. Jana Chrzciciela z lat 1722-1729

Spichlerz z XVIII stulecia

Ruchoma szopka olsztyńska

Owa szopka znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego. Wykonał ją miejscowy artysta Jan Wewiór. Szopka składa się z około 800 figur. Znalazła ona swoje miejsce w niewielkim budyneczku, który znajduje się na prywatnej posesji wyżej wymienianego Pana. Szopka jest niby otwarta przez cały tydzień, ale ja, niestety, nie miałem możliwości jej zobaczenia. Ażeby móc oglądnąć szopkę, trzeba zadzwonić w dzwonek, który jest obok bramy wejściowej na posesję. Pomimo kilkukrotnego dzwonienia, nikt nie raczył otworzyć mi furtki. Może jest to znak, żeby przyjechać do Olsztyna jeszcze raz?

W centrum osady

W drodze na zamek

Zdjęcia Andrzej Pietruszka, 15 listopada 2022 roku. Info na podstawie przewodnika z serii „Polska niezwykła”, część o śląskim i opolskim. Korzystałem również z książki „Polska. 1000 zabytków, które musisz zobaczyć”, Bielsko-Biała 2016, 2017.