Książ Wielki – wioska o książęcej nazwie

Książ Wielki to wieś w powiecie miechowskim województwa małopolskiego. Dawniej to było miasto. Do najważniejszych zabytków Książa Wielkiego należałoby zaliczyć kościół parafialny, kościół poaugustiański czy też zamek (pałac) na Mirowie.

Pochodzenie nazwy wioski

Nazwa miejscowości wywodzi się prawdopodobnie od słowa „ksiądz”. Tak dawniej określano osoby duchowne, ale również osoby świeckie. Uważa się, że „książ” oznaczał własność książęcą lub magnacką czy też ogólnie rzecz ujmując, dwór.

Na stronie internetowej gminy Książ Wielki można przeczytać, że „…oddanie brzmienia nazwy Książ sprawiało w przeszłości wiele kłopotów. I tak, w roku 1234 pisano Kyniese, w 1249 – Kenese, w 1328 – Xanze, w 1343 – de Xansse, w 1381 – Xansz, w 1389 – Xans, 1470 – Magna Xansch, a w 1523 – Maior Xyansch”.

Legendy

Na stronie internetowej gminy Książ Wielki zamieszczono ciekawe legendy o miejscowości. Jedna z nich głosi, że „… Książ był dawniej miastem tak dużym, że łączył się w jeden organizm z odległym o 4 km Książem Małym. Kres tak wielkiego ośrodka miał położyć najazd Tatarów. I po minionej świetności pozostał jedynie przymiotnik „Wielki”.

Druga legenda wiąże się z rozbójnikiem Rinaldo Rinaldi, który pomiędzy leśniczówką Trąby a wsią Cisie ukrył skarby. Opowiastka głosi o tym, że „…miał on tam bowiem, w wieku XVIII przetransportować z Włoch i ukryć w podziemnych tunelach, wydrążonych w ścianach wąwozów, ogromne skarby. Po kilku latach, gdy przycichła wrzawa o jego niecnych uczynkach, kosztowności te wydobył i zawiózł z powrotem do swojej ojczyzny. Ale nie wszystkie. Wielka burza i ulewa spowodowała zawalenie części tuneli i tym samym pogrzebała część zrabowanego złota i drogocennych kamieni…”. Najstarsi mieszkańcy Książa pamiętają opowiastki o dziedziczce nieodległych Mianocic Julii Haller, która wynajęła robotników do poszukiwania skarbu. Trochę owych skarbów udało się odnaleźć, ale nie wszystkie.

Zamek (pałac) na Mirowie

Pałac zaczęto budować w roku 1585. Architektem okazałej rezydencji był mistrz Santi Gucci z Florencji, który wzniósł ją dla biskupa Piotra Myszkowskiego. Renesansowy parter oraz pierwsze piętro to są najstarsze części obiektu. W wiekach późniejszych pałac rozbudowywano. W XVIII stuleciu nadbudowano trzecie piętro, któremu nadano cechy neogotyckie. Miało to miejsce za czasów margrabiego Franciszka Wielkopolskiego.

W budynku obecnie mieści się liceum oraz Stowarzyszenie „Zamek Książ”.

Kaplica przypałacowa fundacji Myszkowskich

KSIĄŻ WIELKI NA LITOGRAFII ORDY, ALBUM WIDOKÓW 1881

Kościół poaugustiański pw. Św. Ducha (XIV – XVIII wiek, fundator Jan Melsztyński)

Kościół parafialny św. Wojciecha

Najstarsze mury kościoła pochodzą z XV stulecia. Pierwotnie gotycki, potem był wielokrotnie rozbudowywany.

Wnętrze

Synagoga w Książu Wielkim (ruiny)

Rynek

Uliczkami osady

Barwy lata

Tekst na podstawie strony gminy Książ Wielki oraz Polska Niezwykła.pl

Fotografie własne, 25 sierpnia 2021 roku

Autor: Andrzej Pietruszka