Końskie. W mieście Odrowążów i Małachowskich, świętokrzyskie

Końskie to miasto powiatowe w północnej części województwa świętokrzyskiego. Etymologia nazwy osady jest bardzo czytelna, ponieważ pochodzi od słowa „koń”. To właśnie w okolicach Końskich istniał niegdyś największy ośrodek hodowli koni. Historycy zastanawiają się, dlaczego nie powstała legenda o bohaterskim koniu, który uratował miasto itp. Przecież każda opowiastka nadaje osadzie nutkę tajemniczości i wyjątkowości. Miasto znajduje się około 50 kilometrów na północny-zachód od Kielc. Natomiast z Końskich do Piotrkowa Trybunalskiego to jedyne 60 kilometrów. Do najważniejszych zabytków Końskich należałoby zaliczyć następujące obiekty: gotycki kościół parafialny czy zespół parkowo-pałacowy. Zapraszam na spacer po mieście.

Historia Końskich

Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z wieku XII. Wieś Końskie (taki status miała osada do XVIII stulecia) przez kilka wieków należała do Odrowążów. W wieku XIII Iwo Odrowąż ufundował romański kościół parafialny. Świątynia ta została rozebrana w XV wieku, a na jej miejscu powstał nowy gotycki obiekt sakralny. Do budowy nowego kościoła wykorzystano elementy ze starego kościoła (na przykład późnoromański tympanon nad bocznym wejściem do kolegiaty). Odrowążowie to jeden z zasłużonych rodów w historii miasta.

W wieku XVII Końskie stały się własnością Małachowskich. Osadę zakupił Rafał Małachowski, który był kasztelanem sieradzkim. Małachowscy zarządzali Końskimi przez około 200 lat (do 1870). Historycy uważają, że rządy Małachowskich wpłynęły na rozwój miasta na szeroką skalę. Końskie otrzymały prawa miejskie w roku 1748 z rąk króla Augusta III, a przyczynił się do tego Jan Małachowski, kasztelan wielki koronny. Za czasów Małachowskich Końskie stały się częścią Zagłębia Staropolskiego, gdzie przetwarzano żelazo oraz produkowano broń. Do miasta zostali również sprowadzeni wyspecjalizowani rzemieślnicy, m.in. zajmujący się produkcją powozów. Omawiany ród wybudował w Końskich zespół pałacowy, który otaczał park w stylu francuskim. W parku dworskim zostały wzniesione budowle ogrodowe, m.in. altana i glorietta oraz parterowe pawilony, które były przeznaczone dla dzieci Jana Małachowskiego (miał trzech synów). Dalsza przebudowa zespołu dworskiego miała miejsce za czasów Stanisława Aleksandra Małachowskiego, który był jednym z wnuków Jana Małachowskiego. To właśnie za jego życia powstała m.in. Oranżeria Egipska w parku miejskim. Warto nadmienić, że nigdy nie powstał korpus główny zespołu pałacowego. Budowla posiada tylko dwie boczne kondygnacje. Nie wiadomo z jakich względów nie ukończono budowy pałacu w całości. Nie da się jednak zaprzeczyć, że to właśnie Małachowscy przyczynili się do rozwoju Końskich. Jan Małachowski spoczywa wraz z żoną w krypcie kolegiaty św. Mikołaja. Małachowscy to zasłużony ród w historii opisywanego dziś miasta. Do roku 1918 Końskie należały do zaboru rosyjskiego.

Kolegiata św. Mikołaja w Końskich z lat 1492-1520

Późnoromański tympanon nad bocznym wejściem

Gotycki napis

Średniowiecznie drzwi z archaicznym zamkiem

Zespół Pałacowy-Parkowy Małachowskich z XVIII stulecia, ob. siedziba urzędu miasta oraz gminy

Oranżeria Egipska

Budowlę wzniesiono w roku 1825 według projektu F. Marii Lanciego . Obiekt zdobią hieroglify i motywy egipskie. W narożach oranżerii znajdują się posągi faraonów.

Glorietta przy pałacu Małachowskich

Świątynia Grecka z XIX stulecia w parku w Końskich

Altana parkowa, obecnie w remoncie

Neogotycki „Domek Wnuczętów”, znajdujący się w dawnej części parku, która była przeznaczona dla dzieci

Pozostałość muru (otacza park) i baszta

Brama wjazdowa do parku

Rynek konecki

W centrum miasta

Zdjęcia Andrzej Pietruszka, 25 marca 2022 roku

Autor: Andrzej Pietruszka