Iłża: historia i zabytki miasta

Iłża to miasto w powiecie radomskim województwa mazowieckiego. Jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Iłża. Miasto znajduje się pomiędzy Radomiem (mazowieckie) oraz Starachowicami (świętokrzyskie).

Trochę historii…

Miasto powstało prawdopodobnie w XIII wieku. Już w tamtym okresie osada była ważnym ośrodkiem miejskim oraz przemysłowym. W roku 1241, a potem również w roku 1260, osada została zniszczona przez najazdy tatarskie. Ażeby chronić miejscową ludność przed wrogami, postanowiono wybudować duży obiekt obronny, a mianowicie zamek. U podnóża zamku zaczęło rozwijać się nowe miasto, które otrzymało prawo magdeburskie. W XVI stuleciu miasto otoczono murami obronnymi. Mieszkańcy byli zobowiązani płacić podatki biskupom krakowskim za użytkowanie domów oraz za prowadzenie handlu. W roku 1413 król Władysław Jagiełło zezwolił na organizowanie dwóch dorocznych jarmarków oraz targów w każdy poniedziałek.

W wieku XVII w Iłży rozwinął się przemysł hutniczy, zaczęły powstawać kuźnie oraz młyny na rzece Iłżance. W mieście produkowano także piwo, które było popularne w innych częściach ówczesnej Polski.

Iłża była również ważnym ośrodkiem polskiego garncarstwa. Wyroby garncarskie wywożono do Krakowa, Lwowa, Lublina, na tereny obecnej Litwy i Białorusi, a nawet do Szwecji. Przemysł garncarski wpłynął na rozwój osady, mieszkańcy zaczęli budować okazałe domy. Iłżanie, jednym słowem, dorabiali się fortuny. Ulice były brukowane, a miasto, jako jedno z nielicznych, miało kanalizację oraz wodociągi.  W Iłży działała także łaźnia. Reasumując, miejscowość była bardzo rozwinięta i bogata.

W okresie późniejszym miasto ucierpiało podczas najazdów szwedzkich. W wyników rozbiorów osada początkowo była w składzie Austrii, potem była pod jurysdykcją zaborcy rosyjskiego. W wieku XIX jeden z miejscowych Żydów założył w mieście Fabrykę Naczyń Fajansowych. Rozwój Iłży został przerwany przez powstanie listopadowe oraz styczniowe. W drugiej połowie XIX stulecia Iłża utraciła miejskie prawa. Ponownie status miasta Iłża uzyskała w roku 1964. I wojna światowa również nie oszczędziła osady. Po drugiej wojnie światowej miasto zaczęło ponownie rozwijać się, były to już w miarę spokojne czasy. Iłża to miasto z ciekawą historią, miało swe wzloty i upadki. Osada niewątpliwie ma burzliwą historię.

Zamek biskupów krakowskich

Jan Długosz przypisuje budowę zamku biskupowi Janowi Grotowi. Obiekt wzniesiono w latach 1325-1347. Zamek został wybudowany w stylu gotyckim.

W okresie późniejszym zamek wielokrotnie przebudowywano. Podczas najazdu szwedzkiego obiekt był mocno zrujnowany. Odbudową zamku zajmował się biskup Andrzej Trzebnicki. Inni biskupi kontynuowali dzieło przywrócenia obiektowi dawnego blasku. W XIX stuleciu Austriacy urządzili w zamku szpital. Potem zamek zaczął popadać w ruinę i taki stan trwa do dnia dzisiejszego. Przebywając obok budowli w sierpniu br. zauważyłem prace, które mają na celu zabezpieczenie murów zamku przed dalszą rujnacją. Nie miałem możliwości zwiedzić budowli, teren jest niedostępny dla turystów.

Zamek nie jest dostępny dla turystów z powodu prac budowlanych.

Rynek w Iłży

Kościół Wniebowzięcia NMP w Iłży (1597-1634)

Piec garncarski

Muzeum Regionalne (1754)

Kościół Św. Ducha (1448)

Niestety nie miałem możliwości zwiedzić muzeum ze względu na ograniczony czas, który mogłem poświęcić na odkrywanie miasta. W soboty placówka jest otwarta od godz. 14.00.

Godziny otwarcia Muzeum Regionalnego dla zwiedzających:

• Pon. 09.00 – 15.00 ( wstęp bezpłatny)
• Wt. 09.00 – 15.00
• Śr. 09.00 – 15.00
• Czw. 09.00 – 15.00
• Pt. 09.00 – 15.00

Od 1 maja do 30 września:

• Sob. i Niedz. 14.00 – 18.00

Muzeum nieczynne:

• 1 Stycznia
• 6 Stycznia
• Sobota, Niedziela, Poniedziałek w Święta Wielkanocne
• 1 Maja
• 3 Maja
• 15 Sierpnia
• 11 Listopada
• 24, 25, 26 Grudnia

Młyn wodny

Dom Sunderlandów (dawniej Fabryka Naczyń Fajansowych, która została założona przez Żyda Sunderlanda)

Uliczkami Iłży

W Iłży można jeszcze zobaczyć Kopiec Tatarski czy też przejechać się kolejką wąskotorową pomiędzy Iłżą a  Starachowicami Wschodnimi. Polecam zwiedzić miasto Iłża, jest piękne i zadbane. Do osady najwygodniej dostać się samochodem. Jeżeli ktoś nie posiada własnego auta, pozostaje jedynie bus, który kursuje do Iłży z Radomia (w sobotę rzadko jeździ). Jest jeszcze możliwość dostania się do Iłży ze Starachowic (świętokrzyskie). Iłża to miasto, które znajduje na pograniczu woj. świętokrzyskiego i mazowieckiego.

Zdjęcia Andrzej Pietruszka, 14 sierpnia 2021.