Biała Spiska/Spišská Belá i okolice, Słowacja

Biała Spiska to miasto we wschodniej Słowacji, w powiecie kieżmarskim, w kraju preszowskim. Miejscowość położona jest przy ujściu Bielańskiego potoku do rzeki Poprad. Osada liczy około sześciu tysięcy mieszkańców. Przez Białą Spiską przebiega linia kolejowa, którą łączy Starą Lubowlę a Poprad. W okresie letnim turyści z Polski mają możliwość dotarcia do omawianego miasta pociągiem relacji Muszyna-Poprad. Jest to, co prawda, sezonowe połączenie, ale cieszące się dużym zainteresowaniem Polaków i Słowaków. Z okna pociągu można podziwiać piękne widoki na okolicę, a przede wszystkim na Tatry, które są malownicze o każdej porze roku.

Początki Białej Spiskiej związane są osadnictwem Niemców, którzy przybyli na omawiane tereny w wieku XIII. Około roku 1271 król Węgier Stefan V nadał miejscowości prawa miejskie. Początkowo miasto było zarządzane przez Węgrów, którzy niewątpliwie przyczynili się do jego rozwoju. Osada posiadała własny samorząd na czele z burmistrzem.

Od roku 1412 do 1769 Biała Spiska należała do Polski i była częścią ówczesnej Ziemi Sądeckiej. Jaki był powód tego, iż omawiana osada znalazła się w granicach państwa polskiego? Otóż Król Węgier Zygmunt Luksemburski wziął u władcy polskiego Władysława Jagiełły pożyczkę na wojnę z Wenecją. Owa pożyczka była udzielona na zasadach zastawu trzynastu miast na Spiszu, w tym właśnie Białej Spiskiej. Aż do do końca lat 60. XVIII stulecia miejscowość należała do Polski. Zygmunt I Stary nadał miastu prawo organizowania jarmarków, które przyczyniły się do jego rozwoju. W roku 1769 Biała Spiska została zajęta przez Austriaków i nigdy już więcej nie wróciła do Polski. Po pierwszej wojnie światowej miasto zostało przyłączone do Czechosłowacji. W roku 1922 osadzie odebrano prawa miejskie. Ponownie je nadano w roku 1965. Po 1945 roku wysiedlono z miasta Niemców.

W czasach komunistycznych miejscowość należała do Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej. Do 31 grudnia 1992 osada była częścią Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej. Od 1 stycznia 1993 w składzie Słowacji.

Do najważniejszych zabytków Białej Spiskiej należy zaliczyć kościół św. Antoniego Pustelnika z XIII stulecia, kościół ewangelicki, budynek magistratu, kasztel czy kościół świętej Anny. Osada nigdy nie posiadała murów obronnych. Miała jedynie drewnianą palisadę w czasach powstań Stefana Bocskaya w wieku XVII. Zapraszam na spacer po Białej Spiskiej.

Architektura sakralna

Kościół św. Antoniego Pustelnika, fundamenty z XIII stulecia, we wnętrzu gotycka chrzcielnica 

Ewangelicki kościół z 1786

Cerkiew greckokatolicka, architektura współczesna

Gotycki kościół św. Anny w Białej Spiskiej – Strážkach z przełomu XV i XVI wieku, gotyckie malowidła we wnętrzu

Renesansowa dzwonnica z 1629

Gotycki kościół Narodzenia Pana z około 1300 w Krzyżowej Wsi koło Białej Spiskiej (sł. Krížová Ves, kostol Narodenia Pána, pôvodne sv. Kríža)

Ewangelicki kościół w Krzyżowej Wsi, XX stulecie

Zabytki architektury świeckiej

Urząd miasta

Muzeum Jozefa Maximiliana Petzvala

Jozef Maximilian Petzval to wybitny niemiecko-węgierski naukowiec, fizyk, matematyk . Muzeum znajduje się w domu rodzinnym Petzvala.

Kamieniczki

Kasztel w Białej Spiskiej – Strazkach

Budowla powstała w latach 1570-1590. Obiekt wybudowano z inicjatywy Horvathów-Stansithów. Do roku 1711 w pomieszczeniach kasztelu znajdowała się szkoła humanistyczna, która posiadała najbogatszą bibliotekę w ówczesnych Węgrzech. Następnie budowla należała do rodziny Mednanskich. Obecnie w obiekcie znajduje się filia Słowackiej Galerii Narodowej.

Kasztel w Krzyżowej Wsi

Widoki na Tatry

Stacja kolejowa w Białej Spiskiej

Zdjęcia Andrzej Pietruszka, 11 czerwca 2022 roku